معرفي مفاهيم و مدلهاي توسعه اي مرتبط خوشه کسبوکار: خوشه کسبوکار به واحدهاي کسب‌وکارمتمركز در يك منطقه جغرافيائي كه با همكاري و تكميل فعالیت‌های يكديگر، محصولات و يا خدمات مشابه و يا مشتركي را توليد و ارائه كرده و از چالش‌ها و فرصت‌های مشتركي نيز برخوردارند، اطلاق میشود. خوشه‌های کسبوکار مي توانند در هريك اززيربخشهاي توليدي، صنعتي، خدماتي، كشاورزي، هنري و صنايع دستي فعال باشند. حمايت هاي موضوع اين سند فقط شامل کسب‌وکارهايي است كه ذيل خوشه‌های کسبوکار فعاليت مي نمايند و براي آن‌ها پروژه توسعه خوشه‌ای توسط سازمان كارگزار توسعه خوشه تعريف شده باشد. کسب‌وکارهاي خرد،كوچك و متوسط: كسب و كارهاي كمتر از 10 نفر كاركن بنگاه‌های خرد، بنگاه هاي كمتر از 50 نفر كاركن بنگاه‌های كوچك و بنگاه‌های بيش از 50 تا 150 نفر كاركن را بنگاه‌های متوسط مي گويند. زنجيره ارزش خوشه کسبوکار: به زنجيره فعاليت هاي ارزش آفرين قابل انجام از مرحله شكل گيري تا طراحي، توليد، انبارش، حمل و نقل، بازاريابي، فروش و مصرف يك كالا يا خدمت زنجيره ارزش در يك خوشه کسبوکار گفته مي‌شود. توسعه خوشه کسبوکار مستلزم توسعه تمامي حلقه هاي زنجيزه ارزش است. شبکه کسبوکار: به مجموعه اي از واحدهاي کسبوکار اطلاق میشود که براي مواجهه با مشکلی مشترك و یا استفاده از فرصتی مشترك با هم همکاري نمایند. شبکه ها به دو شکل ثبت شده و ثبت نشده وجود دارند .شبکه ها معمولاً به صورت ثبت نشده شکل گرفته ودر صورت اقتضا در قالب انجمن، تعاونی، کنسرسیوم، شرکت سهامی و ... ثبت میشوند. شبكه فراگير: به شبكه بزرگ حاصل از ائتلاف و همكاري شبکه‌های متعدد موجود در يك خوشه اطلاق مي شود كه مي تواند در درازمدت نقش رهبري و نمايندگي خوشه را ايفا نمايد. ارائه دهندگان خدمات توسعه كسب و كار: شخصيت هاي حقيقي يا حقوقي هستند كه خدمات مورد نياز بنگاههاي توليدي درون خوشه ها را در حوزه هاي متعدد كسب و كار از جمله تأمين مواد اوليه، تأمين مالي، بهبود منابع انساني، بهبود فناوري، بازاريابي و ... ارائه مي نمايند. توسعه خوشه‌های کسبوکار: فرایندي 3 تا 5ساله است که طی آن ظرفیتهاي موجود در خوشه، از طریق توانمندسازي پایا و معطوف به استفاده از فرصتهاي محیطی شکوفا می شود. ارتقاي سطح سرمایۀ اجتماعی و توسعه و بسط شبکه هاي کسب وکار در درون خوشه از محوريترین فعالیتها در این فرآیند شناخته می شوند. شناسایی خوشه‌های کسبوکار: فرآیندی را شامل می شود که در نتیجه آن تمامی تجمع های کسب‌وکاری قابل توسعه با استفاده از مدل توسعه خوشه ای، در یک منطقه ، استان و یا کشور شناسایی و احصا می شود و بر اساس آن اطلاعات اولیه و پایه در خصوص خوشه‌های موجود گردآوری می شود. به خوشه‌هایی که در نتیجه این فرآیند شناسایی می شوند، اصطلاحا خوشه‌های شناسایی شده گفته می شود. امکانسنجی توسعه خوشه‌های کسبوکار: به فرایندی اطلاق می شود که در نتیجه آن توجیه پذیری توسعه یک خوشه شناسایی شده، مشخص می شود. این امکانسنجی از چهار منظر اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و اجرایی صورت می پذیرد. توجیه پذیر بودن توسعه یک خوشه، یکی از شروط اساسی آغاز پروژه توسعه خوشه ای برای آن خوشه محسوب می شود. پروژه توسعه خوشه‌های کسبوکار: بمنظور اجراي فرآیند توسعۀ خوشه، پروژه توسعه خوشه توسط سازمان کارگزار توسعه خوشه با انتخاب عامل توسعه خوشه و در چارچوب یک قرارداد مشخص و در قالب فازهاي کلی زیر به اجرا می آید؛ 1- مطالعه شناختی 2- اعتماد سازي 3- تدوین سند برنامه عمل 4- پیاده سازي 5- خروج عامل توسعه. این فازها غیر قابل تفکیک بوده و به عنوان بخشهاي اصلی پروژه توسعه خوشه ای محسوب می شوند. برنامه توسعه خوشه هاي كسب و كار فرآيندهاي اجرايي مبتنی بر تجارب بین المللی موجود در حوزه توسعه خوشه‌های کسبوکار از جمله تجربه سازمان توسعه صنعتی ملل و متحدد (UNIDO) و همچنین تجربه بومی پذیرفته شده در کشور که با محوریت سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران طی بیش از یک دهه گذشته در حال اجراست (مستند در آیین نامه توسعه خوشه‌های کسبوکار این سازمان) گام ها و مراحل اصلی در پیاده سازی برنامه توسعه خوشه‌های کسبوکار به شرح زیر است. 1- تشکیل کمیته استانی توسعه خوشه‌های کسبوکار 2- شناسایی و اولویت بندی خوشه‌های کسبوکار 3- انجام مطالعات امکانسنجی برای خوشه‌های شناسایی شده متناسب با اولویت ها 4- اجرای پروژه توسعه خوشه ای برای خوشه‌های دارای توجیه( اين مرحله در طول يك بازه زماني 3 تا 5 ساله و با طي فرايند زير قابل انجام است: 4-1-انتخاب تیم عاملیت و نظارت 4-2- تشکیل شورای راهبری توسعه خوشه 4-3- انجام مطالعه شناختی و اعتماد سازی 4-4- تدوین برنامه عمل 4-5- پیاده سازی برنامه‌های عمل 4-6- نظارت و کنترل 4-7- واگذاری مسئولیت توسعه خوشه از عامل توسعه خوشه به نهاد هماهنگ کننده پس از حصول خوشه به خود اتکایی لازم ( بر اساس شاخص پايايي توسعه خوشه).
مشوق ها و حمايت ها
راهبردهاي مربوط به برنامه توسعه خوشه هاي كسب وكار
تنوع فعاليت خوشه‌هاي کسبوکار شناسایی‌شده
تنوع بخشی خوشه‌های کسبوکار شناسایی‌شده در کشور قابلیت و مزیت کشور را در زمینه توسعه خوشه‌های کسبوکار نشان می‌دهد و بیانگر این امر است که در زمینه صنایع غذایی (خصوصاً در حوزه صنایع تبدیلی مرتبط با بخش کشاورزی)، صنایع نساجی و همچنین صنایع محصولات کانی غیرفلزی(خوشه‌های فرآوری سنگ، خوشه‌های سفال و سرامیک و سایر خوشه‌های فعال در حوزه فرآوری محصولات معدنی) استفاده از الگوی خوشه‌های کسبوکار می‌تواند ضریب موفقیت بسیار بالاتری در حصول به توسعه صنایع و کسب‌وکارهای مرتبط را به همراه داشته باشد.
همان‌گونه كه ملاحظه میشود، مداخله توسعه‌ای در قالب مدل توسعه خوشه‌ای باعث شده است تا تعداد شبکه‌های شکل‌گرفته در خوشه‌ها در طي اجراي برنامه‌هاي توسعه خوشه‌ای به ميزان 366 درصد افزايش يابد. درصورتی‌که طول پروژه‌های توسعه خوشه‌ای را به طور ميانگين سه سال در نظر بگيريم اين 366 درصد در طي سه سال حاصل شده است. يعني در اثر اجراي پروژه‌های توسعه خوشه‌ای سالانه تعداد شبکه‌های شکل‌گرفته در خوشه‌ها 120 درصد افزايش می‌یابد. با چنين استدلالي تعداد واحدهاي ارائه‌دهنده خدمات توسعه کسبوکار به طور سالانه 70 درصد و تعداد سازمان‌های كه از خوشه‌های کسبوکار حمايت کرده‌اند به طور سالانه 35 درصد افزايش يافته است. |
